Arystoteles (gr. Ἀριστοτέλης, Aristotelēs, ur. 384 p.n.e.,zm. 322 p.n.e.) – filozof, jeden z trzech - obok Sokratesa i Platona - najsławniejszych filozofów starożytnej Grecji. Nazywany też Stagirytą (od miejsca urodzenia) lub po prostu Filozofem (w tekstach średniowiecznych i nowożytnych).
Był twórcą odmiennego od platonizmu i równie spójnego systemu filozoficznego, który bardzo silnie wpłynął na filozofię i naukę europejską. Zapoczątkował nurt filozoficzny nazywany arystotelizmem, który miał wiele postaci w różnych epokach. Chrześcijańska odmiana arystotelizmu zwana tomizmem powstała w XIII wieku i jest do dziś uważana za oficjalną filozofię Kościoła katolickiego. Założyciel szkoły filozoficznej w ogrodach Lykeionu (od nazwy sąsiadującej z nimi świątyni Apollina Likejosa) – stąd wzięło się później słowo „liceum”.
Oprócz filozofii Arystoteles położył ogromne zasługi w rozwoju logiki i nauk przyrodniczych, szczególnie astronomii, fizyki i biologii. Zbyt rygorystyczna akceptacja tych teorii przez przedstawicieli filozofii scholastycznej stała się jedną z przyczyn opóźnienia rozwoju tych nauk w Europie. Choć ostatecznie wiele jego teorii naukowych okazało się błędnych, to znacząco przyczyniły się one do poszukiwania nowych hipotez.
Podział nauk
Arystoteles dokonał trychotomicznego podziału nauk:
teoretyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla niej samej (metafizyka, fizyka i matematyka)
praktyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej (etyka, polityka)
pojetyczne (wytwórcze, od gr. poiesis) - których celem jest formułowanie wiedzy, za pomocą której można wytwarzać określone przedmioty.
W opinii Arystotelesa, nauki teoretyczne są najbardziej wartościowe, a tym samym najwyżej usytuowane w hierarchii, ze względu na fakt, że opisują wiedzę dla samej wiedzy. Wśród nauk teoretycznych, największą wartość reprezentuje metafizyka, która dąży do zaspokojenia tylko i wyłącznie ludzkiej potrzeby czystego poznania.
Zerwanie z Platonem i koncepcja niezapisanego umysłu
Platon i Arystoteles - fragment fresku Szkoła ateńska Rafaela Santi, znajdującego się na ścianie jednej z sal papieskiego Pałacu apostolskiego w Watykanie. Platon wskazuje palcem ku niebu, Arystoteles wsparłszy jedną dłoń na księdze, drugą wskazuje na ziemię wokoło - symbolicznie ukazana jego afirmacja rzeczywistości widzialnej i zainteresowanie jej wyjaśnieniem.
Arystoteles krytykował idealizm obiektywny Platona przede wszystkim za to, że koncepcja ta separuje konkretne przedmioty zmysłowe od stanowiących ich źródło idei. Krytykę podjął najpierw jeszcze będąc studentem mistrza w księdze I Metafizyki (990 a 33 - 993 a 10). Następnie kontynuował już stojąc na czele swojej, rywalizującej z Akademią szkoły filozoficznej. Zapis tej krytyki znajduje się w ks. XIII Metafizyki (1078 b 30 n).
Osobiste doświadczenia z nauczaniem i leczeniem małych dzieci przekonały Arystotelesa, co do błędności Platońskiej teorii anamnezy. Polegała ona na odkrywaniu "ukrytej pamięci" idealnego świata dzięki dialektycznym dyskursom. Zdaniem Arystotelesa, ludzie nie posiadają takiej ukrytej pamięci, lecz cała ich wiedza pochodzi z doczesnego doświadczenia. Na poparcie swego stanowiska przywoływał fakt, że wprawny sofista potrafi przekonać niedoświadczonego ucznia niemal do wszystkiego.
Arystoteles stwierdził, że dużo rozsądniejsze jest przyjęcie, że ludzie rodzą się z niezapisanym umysłem, który zapełnia się myślami na skutek codziennych doświadczeń życiowych. Myśli jednak żyją później własnym życiem i część ludzkich rozumowań ulega rozmaitym wypaczeniom i dziwactwom.
Przyjmując to założenie Arystoteles doszedł do wniosku, że aby uporządkować ludzkie myśli i wykazać które z nich są adekwatne do rzeczywistości, a które nie, należy stworzyć naukę o samym myśleniu jako takim. Naukę tę nazwał logiką.
Prezentowane wydanie zostało podzielone na 7 tomów. Kolejność poszczególnych dzieł Arystotelesa pozostaje zasadniczo utrzymana zgodnie z układem stosowanym przez I. Bekkera w jego z 1831 roku Aristotelis Opera. W tomie pierwszym mieszczą się traktaty wchodzące w skład Organonu, w tomie drugim znajdują się pisma fizyczne. Na tom trzeci i czwarty składają się pisma o treści psychologicznej i przyrodniczej. Z pozostałych pism Stagiryty tom piąty obejmuje Etykę nikomachejską , Etykę wielką , Etykę eudemejską oraz krótką rozprawę O cnotach i wadach , a tom szósty traktaty społeczno - polityczne. W tomie siódmym znajdziemy omówienia monograficzno - historyczne i problemowe, indeksy oraz słownik terminów.
Tom zawiera dzieła:
Polityka,
Ekonomika,
Retoryka,
Retoryka dla Aleksandra,
Poetyka,
Zachęta do filozofii,
Ustrój polityczny Aten,
List do Aleksandra Wielkiego,
Testament.
! Uwagi:
Minimalnie zakurzone brzegi stron. Obwoluta lekko zarysowana.