PRZEDMOWA DO WYDANIA POLSKIEGO Adolf Pawłowicz Juszkiewicz jest historykiem matematyki o światowej renomie, autorem kilkudziesięciu prac z historii matematyki, autorem kilkunastu artykułów o matematyce i historii matematyki w Wielkiej Radzieckiej Encyklopedii, komentatorem wielu rosyjskich przekładów klasycznych dzieł matematyki europejskiej i azjatyckiej. Czytelnikowi polskiemu znany jest jako autor Zarysu historycznego równań różniczkowych, dodatku do Równań różniczkowych W. W. Stiepanowa wydanych przed kilku laty w przekładzie polskim. Jego Historia matematyki w wiekach średnich, oddawana obecnie do rąk Czytelnika polskiego, jest dziełem unikalnym w światowej literaturze naukowej i popularnonaukowej poświęconej historii matematyki. Jest jedyną, jak dotąd, próbą syntetycznego ujęcia dziejów matematyki w średniowieczu opartego nie tylko na badaniach historyków matematyki ubiegłego stulecia i pierwszych dziesięcioleci naszego wieku, ale i na doniosłych pracach edytorskich, przekładowych i komentatorskich, jakie w ostatnim dwudziestoleciu podjęła liczna grupa radzieckich historyków matematyki dla wyjaśnienia i pełnego przedstawienia roli, jaką w rozwoju matematyki odegrały narody Azji. Przekład niniejszy tylko w części jest przekładem z rosyjskiego oryginału. Za zgodą autora wyzyskane zostały bowiem uzupełnienia i rozwinięcia, jakie sam autor poczynił - przede wszystkim w rozdziałach II i III - w autoryzowanym przez niego przekładzie niemieckim, tak że około 1/3 tekstu polskiego jest przekładem z języka niemieckiego. Zasługą tłumacza jest umiejętne wykorzystanie i rosyjskiego oryginału, i niemieckiego przekładu do stworzenia tej jednolitej całości, jaką stanowi niniejsza polska wersja dzieła Juszkiewicza. Naśladując oryginał, w przekładzie polskim zrezygnowano całkowicie z pedantycznej transkrypcji nazwisk, nazw i tytułów dzieł chińskich, hinduskich, arabskich, hebrajskich i innych za pomocą specjalnych liter czy znaków diakrytycznych. W stopniu, w jakim to było możliwe, starano się respektować zasady transkrypcji obowiązujące w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN. Spis treści Przedmowa.....................................; 5 Wstęp......................................... 7 Rozdział I. Matematyka w Chinach Wiadomości ogólne................................. 13 Starożytny chiński system liczbowy.......................... 16 Deska rachunkowa................................. 19 Ułamki...................................... 22 Ułamki dziesiętne.................................. 24 Matematyka w dziewięciu księgach.......................... 26 Zadania liniowe; pierwsza metoda nadmiaru i niedomiaru............... 29 Zadania liniowe; druga metoda nadmiaru i niedomiaru, czyli reguła dwóch fałszywych położeń 32 Układy równań liniowych o wielu niewiadomych................... 34 Liczby ujemne................................... 38 Równania liniowe nieoznaczone........................... 41 Wyciąganie pierwiastka kwadratowego i sześciennego.................. 43 Zadania prowadzące do równań kwadratowych.................... Geometria; zastosowania trójkąta prostokątnego..................... Mierzenie pól figur płaskich.............. .............. Obliczanie n.................................... Mierzenie objętości................................. Geometria i algebra............................... Równania sześcienne ......................... Algebra w XIII wieku; metoda tian-juan............... 70 Nieliniowe układy równań.......................... 73 Współczynniki dwumienne......................... 75 Zadania z teorii liczb........................... 73 Sumowanie szeregów skończonych..... 83 Interpolacja. . . . .......................... 86 Historyczna rola matematyki starożytnych Chin.......... (...)